Pod pojęciem eksploatacja maszyn i urządzeń rozumie się:
prowadzenie ruchu tych urządzeń,
utrzymanie urządzeń w należytym stanie technicznym.
Do czynności związanych z prowadzeniem ruchu urządzeń zaliczamy:
uruchamianie urządzenia,
obsługa w czasie pracy,
zatrzymanie urządzenia w czasie normalnej pracy i w stanie awaryjnym,
prowadzenie zapisów ruchowych.
Do prac związanych z utrzymaniem urządzeń w należytym stanie technicznym
zaliczamy:
oględziny,
przeglądy, konserwacje i naprawy
prace kontrolno-pomiarowe umożliwiające ocenę stanu technicznego.
Eksploatacja, wg S. Legutko1, to: „ciąg działań, procesów i zjawisk związanych
z wykorzystywaniem obiektów technicznych przez człowieka” i obejmuje przedział czasu od chwili wyprodukowania maszyny do momentu jej likwidacji.
Definicja eksploatacji wg PNTTE2 brzmi następująco: „zespół wszystkich działań technicznych i organizacyjnych, mających na celu umożliwienie obiektowi wypełnianie wymaganych funkcji, włącznie z koniecznym dostosowaniem do zmian warunków zewnętrznych” .
Eksploatacja dzieli się na:
użytkowanie,
obsługiwanie.
Obsługiwanie – to „utrzymywanie obiektu w stanie zdatności oraz przywracanie obiektowi technicznemu wymaganych właściwości funkcjonalnych przez przeglądy, regulacje konserwacje, naprawy i remonty”.
Użytkowanie – to „wykorzystywanie obiektu technicznego zgodnie z jego przeznaczeniem właściwościami funkcjonalnymi w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich”.
Każda maszyna powinna podczas eksploatacji realizować cele, dla których została zaprojektowana. Jej przydatność dla potrzeb człowieka nazywa się jakością eksploatacyjną, która jest zbiorem istotnych cech określających stopień spełnienia wymagań odbiorcy (użytkownika). Najważniejsze kryteria oceny jakości eksploatacyjnej maszyn
1 Legutko S., Eksploatacja maszyn, Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań 2007